سال های کودکی و نوجوانی حسن در خانه ای گذشت که محفل برجسته ترین     موسیقی دانان زمان بود. بیش از پنج سال نداشت که نزد جلال تاج اصفهانی به تعلیم آواز و فراگیری گوشه های موسیقی مشغول شد، وسپس از اسماعیل ادیب خوانساری نکته ها و دقایقی در اجرای آواز آموخت. یازده ساله بود که اولین اجرای صحنه ای را با آواز خود و به همراه فلوت نصیر ثقفی در دبیرستان سعدی اصفهان با موفقیت به انجام رسانید . در همان سال به همراه پدرش در تهران موفق به دیدار ابوالحسن صبا و حسین تهرانی شد و به همراه ویلن استاد، قطعه آوازی در مایه ابوعطا خواند، اما یکی دو سال بعد صدای شش دانگ خود را از دست داد و مغموم و دل شکسته به دنبال گمگشته خویش به صدای نی پیرمردی که از پشت دیوار حیاط منزل می گذشت، دل بست. پدرش که همواره  بهترین مشوق او بود، یک نی برایش خرید. حسن قریب دو سال در آن چوب خشک، شبانه روز دمید، اما صدایی موزون نشنید، ولی به ناگاه صدای نی رام شد و او چنان صداهایی از دل این ساز بیرون کشید که قبل از او هرگز  شنیده نشده بود. مدت چند جلسه به منزل مهدی نوایی بهترین یادگار نایب اسدالله رفت و تکینیک های متدوال نوازندگی نی تا آن زمان را به خوبی آموخت.

حسن کسائی در سال 1322 در حالی که فقط پانزده سال داشت، نخستین برنامه خود را با اجرای قطعاتی در دستگاه سه گاه و چهار مضراب زنگ شتر صبا در رایو ایران آغاز نمود. سال 1325 با خرید دستگاه ریل گراندیک، قطعاتی در اصفهان ضبط کرد و به صورت ماهانه برای پخش به رادیو تهران فرستاد.

درک محضر ابوالحسن صبا و شاگردی او، فرصت بسیار مغتنمی بود تا کسائی جوان به دقیق ترین و ظریف ترین زوایای موسیقی ایران آشنا شود و از آن پس با بهره گیری از دیگر هنرمندان طراز اول موسیقی، سخت کوشی  و مرارت بسیار، استعداد فوق العاده و مطالعه مستمر بر روی ساز و آواز استادان موسیقی، همچنین مطالعه بر روی موسیقی سایر ملل، موسیقی نواحی مختلف ایران و حتی موسیقی عامیانه، موفق به تکوین سبک نوین نی نوازی در دوران معاصر گردید. کسائی در اوایل دهه سی، به ساز سه تار نیز گرایش پیدا کرد و از تجربیات ابوالحسن صبا، عبدالحسین صبا(برادر بزرگ ابوالحسن خان)و ارسلان درگاهی، نکته ها آموخت، همچنین بر اثر همنوازی با سه تار احمد عبادی و تار جلیل شهناز، به شیوه ای منحصر به فرد در نواختن سه تار دست یافت.

او نی را برای اولین بار در سال 1329 به ارکستر برد و با ارکستر رادیو ارتش اصفهان همکاری خود را شروع کرد. در سال های بعد با ارکسترهای متعدد رادیو به سرپرستی هنرمندانی چون: ابوالحسن صبا، حسین یا حقی، حبیب الله بدیعی، محمد میر نقیبی، همایون خرم و دیگران به فعالیت خود در این زمینه ادامه داد.

در سال 1332 عکس او بر روی مجله موزیک ایران، با عنوان � کسائی، استاد نی� و با مقاله احمد مهران(شاعر- ادیب) به چاپ رسید، و این در حالی بود که با اقامت در تهران و اجرای برنامه های متعدد رادیویی، روز به روز شهرتش افزوده می شد. در سال 1335 به دعوت داود پیر نیا به برنامه گل ها راه یافت و تا سال 1357 که در گلچین هفته شرکت نمود، با این سلسله برنامه، همکاری تنگاتنگ داشت، کسائی پس از ازدواج (1344) بیش تر به فعالیت هنری خود در رادیو اصفهان ادامه داد وبا تکنوازی، همنوازی، آهنگ سازی، سرپرستی ارکستر رادیو، ریاست شورای موسیقی رادیو و تدریس در مرکز فرهنگی رادیو اصفهان، همچنین تدریس در دانشگاه فارابی اصفهان به کار و کوشش خود در زمینه اجرا و احیای موسیقی ایران در دوره  موسیقی نوین ادامه داد. حسن کسائی به همراه مرتضی نی داود و حسین تهرانی در سال 1351 نشان لیاقت هنری از وزارت فرهنگ و هنر دریافت نمود. به همت رادیواصفهان یک دوره ردیف موسیقی از سه تار و آواز او در سال 1353 ضبط و پخش شده که بصورت پراکنده در دسترس علاقه مندان است، اما متأسفانه در مرکز رایو اصفهان، به همراه بسیاری از دیگر آثار وی و سایر هنرمندان که محصول سال ها زحمت و تولید بود، در سال57 و 58 به دست عده ای از بین رفت!

کمپانی C.B.S فرانسه در سال 1354 اثری از او در مایه های شور و ماهور به همراه تنبک جهانگیر بهشتی ضبط کرد و در تمام نقاط جهان منتشر ساخت. این اثر به همراه دیگر آثار منتشر شده از طرف سازمان یونسکو و آثار موجود از وی در آرشیو های موسیقی کشورهای مختلف، برای او پی آمد شهرت جهانی داشت، اما متأسفانه کسائی به دلیل درون گرایی محض- که شاید از مختصات ساز او، موسیقی ایرانی و موسیقی مشرق زمین باشد- هرگز دعوت مجامع مختلف جهانی را (از دهه سی تا هشتاد)، نپذیرفت و بر اثر بی توجهی مسئولان و ترویج � موسیقی مصرفی� و یا � سنتی محض�، از اوایل دهه پنجاه، خلوت گزید، ولی لحظه ای بی اندیشه موسیقی نزیست و از خلق ملودی های ناب و تازه، دوری نجست.

حسن کسائی بار دیگر پس از سال ها کناره گیری از صحنه موسیقی، از سال 1378 تا1389وارد دوره جدیدی از ضبط نواخته ها و ساخته های خود شده است(که برخی از این آثار به همراهی تار یا عود شهرام میر جلالی است)، تا بار دیگر نشان دهد که عشق به مردم و موسیقی سرزمین اش، چگونه او را در سنین کهولت، آماده ساخته تا بنوازد آثار این چنین را،... هر چند خود او اعتقاد دارد که سال های طلایی عمری هنری اش به ناچار در سکوت و در کنج خانه گذشته است.

]برگرفته از کتاب "تاریخ شناسی موسیقی و ردیف موسیقی ایران"